به‌نام خدا

 حضور معاونت محترم وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

استاد ارجمند جناب آقای دکتر سیاری

با اهداء سلام و آرزوی سلامتی، 

با توجه به پیشنهاد لایحه سلامت روان، انجمن روانشناسی بالینی با هدف تعامل و ارتقاء سلامت روان در جامعه لایحه مزبور را مورد بحث و بررسی قرار داد و نظر خود را به شرح زیر اعلان می دارد:

1- در لایحه موضوع­های سلامت روان، اختلالات روانی، آشفتگی روان، بستری، درمان اجباری، روش­های خاص درمانی (مثل درمان اجباری جامعه نگر، تشنج درمانی، و مهار حرکتی)، بیمار کیفری، و مسایل مرتبط با بیمه مورد توجه قرار گرفته است.

2- سلامت روان در مفهوم دقیق آن فقدان اختلالات روانشناختی و روانپزشکی، دارا بودن ویژگی­های مثبت همچون کیفیت زندگی سالم و آرامش بخش، تولید موثر و مفید، مقابله موثر با استرس­های زندگی، تمرین برای خوب زندگی کردن است. بررسی مختصر این لایحه نشانگر بی­توجهی و غفلت لایحه از این مفهوم اصلی و زیربنایی است.

3- آیا به صرف نداشتن اختلالات، سلامت روانی تامین می شود؟ آنچه در لایحه پیشنهادی وجود دارد تعریف اختلالات روانی و نحوه بستری شدن، موارد مربوط به بستری و درمان اجباری و ... می­باشد. موارد مذکور هر چند کامل و تام اختلالات روانی را نمی پوشاند و تنها به بخش خاصی (بیماران حاد روانی) اشاره دارد، دارای خلاء جدی است. بیماران روانی تنها موارد حاد و قضایی نیستند و گستره وسیع تری را در بردارد که در متون علمی به آن اشاره شده است. ضروت دارد این مهم در لایحه بطور جامع دیده شود.

4- نکته مهم و اساسی اینکه سلامت روانی بر کیفیت و سبک زندگی سالم بنا شده است و به باورها و مهارت های کیفی و موثر مربوط می­شود. بطور خلاصه معیارهای سلامت روان به سبک زندگی سالم و ایرانی اسلامی مربوط می شود و این مهم در لایحه بطور جدی نادیده گرفته شده است. توانایی برقراری رابطه موثر، انجام وظیفه، برداشت واقع بینانه، تفکر و تلاش، انعطاف پذیری، معنا و مفهوم در زندگی، عشق و محبت، سازگاری و احساس رضایتمندی، و دین باوری و خدا محوری در تامین سلامت روانی حایز اهمیت است. در کجای این لایحه معیارها و شاخص های ذکر شده مورد توجه قرار گرفته است؟ به نظر می­رسد لایحه مزبور، سلامت روان را محدود به حیطه اختلالات می­داند و لذا درمان آن را هم به مداخلات پزشکی محدود می­کند، حال آنکه این دیدگاه تام و جامع نیست و کارآمدی نخواهد داشت.

5- در حوزه سلامت روانی اجتماعی توجه جدی به فرهنگ و باورهای دینی و ارزشی موضوع اساسی است که بی توجهی به آن و نادیده گرفتن آن نه تنها به سلامت روانی اجتماعی کمک نمی­کند بلکه مردم و اقشار مختلف را به چالش­های دیگری نیز می­کشاند. در لایحه پیشنهادی، مصرف مواد و الکل، انحرافات و بی بندوباری جنسی و رفتار غیر اخلاقی، غیر قانونی و یا ضد اجتماعی، تمایل به تغییر جنسیت به تنهایی آشفتگی روانی و یا بحران روانی تلقی نمی­گردد. آیا موارد ذکر شده با فرهنگ اسلامی ایرانی تضاد ندارد؟ آیا موارد ذکر شده علمی است؟ در کدام متون علمی موارد ذکر شده در دایره سلامت روان مطرح هستند. به نظر می­رسد لایحه پیشنهادی سلامت روان با نواقص و کمبودهای زیادی همراه است. آنچه در این لایحه بارز و برجسته است محدود شدن سلامت روان به درمان اختلالات روانپزشکی است. و به علاوه ویژگی­های فرهنگی و دینی مورد غفلت قرار گرفته است.

6- در خاتمه، ضرورت دارد لایحه سلامت روان به صورت همه جانبه و از زوایای مختلف مورد توجه قرار گیرد و محدود به اختلالات روانپزشکی نشود. با عنایت به رهنمودهای مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت نهادینه کردن سبک زندگی مبتنی بر دین و فرهنگ ایرانی با هدف تامین آرامش برای آحاد مردم توجه به شاخص های سلامت روان باید در گستره وسیع تر لحاظ شود. همانگونه که سازمان بهداشت جهانی (WHO) سلامت روان را با فقدان بیماری مترادف نمی­داند و ویژگی­ها و شاخص های سلامت را نیز به عنوان وجود سلامت روان مطرح می­کند. ارایه شاخص های سلامت در لایحه مزبور باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. بر این اساس توجه به دیدگاه­های متخصصین سلامت از جمله روان پزشکی، روانشناسی، مددکاری، و ... ضروری است.

7- انجمن علمی روانشناسی بالینی ایران بطور جد خواستار تجدید نظر اساسی در لایحه پیشنهادی می باشد و بر این باور است که لایحه ارایه شده نه تنها بر مبنای سلامت روان به معنای دقیق علمی نمی باشد بلکه از دیدگاه بومی و فرهنگی نیز فاصله گرفته است.